Jim van Os is aan te bevelen om op You-Tube te volgen. Een belangrijke inspiratiebron. Hij zet vraagtekens bij de diagnostiek en het veelvuldig labelen. Met name kinderen ondervinden hier (grote) schade aan. Hij maakt onderscheidt in de DSM van voor 1980 en daarna. Vanaf DSM 3 zijn de normeringen voor psychiatrische aandoeningen enorm verlaagd. Met als resultaat dat veel mensen ook meerdere diagnoses krijgen. Een label suggereert een uniformiteit, wat het beslist niet is. Maar zo word het wel gebracht en krijg je zelfs speciaal onderwijs voor bijvoorbeeld autisten. Ongeacht of die verscheidenheid groot is of niet, je kan je afvragen wanneer je daar speciaal onderwijs voor krijg waar de autisten zich niet meer aan de wereld hoeft aan te passen maar dat in die wereld de wereld zich aan hun aanpast. Dat is een recept om juist mensen te institutionaliseren. Dat kan toch niet de bedoeling zijn?

REFERENTIEBRIEF

Referent: Dr. J.J. van Os (1960), psychiater UMC Utrecht
Beoordeelde: G.M. van Dijk (1968)

Referent
Jim van Os is hoogleraar psychiatrie in het UMC Utrecht. Hij heeft in Nederland de ervaringsdeskundigen geïntroduceerd en is de initiatiefnemer van de Nieuwe GGZ. Hij staat vermeld op de Thomson-Reuter Web of Science list van ‘the world’s most influential scientific minds of our time’.
Hij pleit ervoor om veel psychiatrische labels te vervangen door meer en patiënt-vriendelijke begrippen. Begrippen die meer erkenning bieden aan de door de betrokken personen ervaren problemen. Hierdoor kan gerichter en succesvoller worden gewerkt aan hun herstel.

Beoordeelde
Gerard van Dijk is door levenservaring een goed opgeleid ervaringsdeskundige. Op 6 juli 2022 is Gerard op gesprek geweest en heeft een presentatie gegeven. In de presentatie “van uitsluiting naar aansluiting” toonde hij niet alleen zijn eigen ervaringen maar toonde ook goede observaties in het herstelproces van anderen of het juist ontbreken daarvan. Hij toonde hoe “meer” en “sneller” mensen kunnen herstellen. Zijn doelgroep heeft betrekking op mensen met een chronische aandoening die zich door die aandoening benadeeld voelen.

Competenties

Ervaringsdeskundigheid
Op jonge leeftijd heeft hij een zwaar hersenletsel opgelopen daarbij liep ook zijn zelfbeeld lichte schade op. Existentiële levensvragen wie hij is, hoe hij zich tot anderen verhoud en wat zijn plek in de maatschappij is, verliep in zijn observatie indirect, hij zag zichzelf als “normaal”. Toen hij ontdekte dat zelfs mensen met een zware handicap niet noodzakelijk een beperking hoeven te ervaren, ging hij reflecteren op zijn eigen leven. Het was alsof hem een spiegel werd voorgehouden, ondanks zijn “normaal zijn” legde het toch zijn beperkingen in zijn “denken” bloot. Dat maakte hem nieuwsgierig en het daagde hem uit om nieuwe dingen te ontdekken en grenzen te verleggen. In dit traject hoefde hij niet naar de mensen toe te komen, de mensen kwamen voor de verandering naar hem toe. Zijn herstel/groei proces heeft hij niet alleen zelf in praktijk weten te brengen, maar heeft ook gedegen literatuuronderzoek gedaan om de processtappen hierin te kunnen doorgronden.

Voorlichting: Preventie uitsluiting doelgroepen in de toelatingsprocedure onderwijs
Op zijn 28ste en een aantal keren 20 jaar later wilde Gerard zich laten omscholen om in de zorg werkzaam te kunnen zijn. Het leidde tot een afwijzing met als reden: geen aantoonbare affiniteit, spreekt de vaktaal niet en leest geen vakbladen/literatuur. Ook toen hij zich deze eisen had eigen gemaakt werd hij alsnog telkens afgewezen. Pas toen hij zijn NAH niet meer benoemde werd hij direct aangenomen.

Motivational speaker
In zijn presentatie weet Gerard een levendige verbeelding te scheppen, een handicap word een vloeibaar begrip. Dat een handicap en beperking elkaars synoniemen zouden zijn weet hij te ontkrachten. Hij legt ook bloot hoe zorginstellingen meer gericht lijken te zijn tot het institutionaliseren van cliënten dan dat ze gericht zijn op een gelijkwaardige participatie.

Hij weet mensen te inspireren dat zij zich, ondanks de ernst van hun handicap, toch los kunnen maken van levensbeperkingen. Daarmee biedt hij een opening om het leven meer naar eigen inzicht vorm te kunnen geven. Zijn presentatie al dan niet in aangepaste vorm zou mede geschikt zijn voor organisaties als: Shell, zorginstellingen, gemeenten, afdeling personeelszaken e.d..

Herstel en inclusie
Bij Gerard hebben veel onderzoeken plaatsgevonden, van peuter tot puber tot het recentelijke verleden. Huidige rapportages laten grote contrasten zien met het verleden. Meermaals werd hij beoordeeld en afgewezen voor opleiding of werk, maar werd positief beoordeeld voor het doelgroepenregister. Beide ten onrechte!
In zijn analyse weet hij oorzaken te benoemen voor verhinderen van herstel en oplossingen aan te reiken hoe dat beter zou kunnen. Daar kunnen bijvoorbeeld gemeenten als uitvoerders van de WMO hun voordeel mee doen.